Varfarin (Coumadin) Nedir? Ne İşe Yarar? Kullanımı ve Yan Etkileri

Varfarin (coumadin) kalp ve damar sisteminde pıhtılaşmaya karşı kullanılan antikoagülan grubu reçeteli bir ilaçtır. Pıhtılaşmayı önleyerek kanın daha kolay akmasını sağlar. Böylece kalp-damar yolunda felç gibi tehlikeli riskleri azaltır. Uzun süre güvenle kullanılabilir ancak varfarin tedavisi alanların önce ilacın doğru kullanımı ile ilgili doktorlarından bilgi alması gerekir. Çünkü bilinçsiz kullanım beyin kanaması gibi ölümcül yan etkilere neden olabilir. En sık görülen yan etkisi özellikle tedavinin ilk birkaç haftasında veya kişi nezle gibi bir nedenden hasta olduğunda burun ve diş eti kanamalarıdır. Ayrıca normalden daha kolay ve sebepsiz morluklar oluşabilir.

Varfarin (coumadin) nedir?

Kimyasal formül, C19H16O4 şeklinde olan Varfarin kalp ve damar sisteminde olabilecek pıhtılaşma risklerine karşı reçete edilen bir ilaçtır. Ağız yoluyla alınır ve doz ayarı doktor tarafından hastaya özel olarak planlanır.

Varfarin ne için kullanılır?

Vücutta kan pıhtısı oluşumunu engellemek için kullanılır. Kan pıhtılaşması, pıhtılaşma faktörlerini içeren karmaşık bir işlemdir. Kan pıhtısı oluşumunda gerekli bir proteinler grubu olan pıhtılaşma faktörleri, karaciğerde üretilerek kanamayı durdurmaya yardımcı olur ve pıhtılaşma işlemini tetikleyen trombositlerle birlikte çalışırlar. Karaciğerin bazı pıhtılaşma faktörlerini üretmek için iyi bir K vitamini kaynağına ihtiyacı vardır.

Coumadin, K vitaminine bağlı pıhtılaşma faktörlerinin oluşumunu önleyerek vücudun kan pıhtıları oluşturma yeteneğini azaltır. Eğer pıhtı mevcutsa bunun büyümesini, kopup vücudun başka bir yerindeki damarı tıkamasını engeller.

Ancak daha önce oluşmuş pıhtıyı parçalamaz. Varfarin’in ana etken maddesi varfarin sodyumdur ve tatlı yonca bitkisinden elde edilir. İlacın içeriğindeki yardımcı maddeler prejelatinize tapioka nişasta, monohidrat, stearik asit ve magnezyum stearat’tır.

Varfarin etki mekanizması

İlaç kullanılmaya başlandığında, o anda dolaşımda var olan pıhtılaşma faktörlerini baskılamadığından yeterli bir pıhtı önleyici etkiye ulaşması genellikle 4-5 günü bulur. Ayrıca yaklaşık ilk 10 saat boyunca hastanın kanı pıhtılaşmaya daha eğilimli olur.

Bu yüzden varfarin tedavisinin ilk günlerinde hastada pıhtılaşmanın engellenmesi için kan inceltici ilaçlardan heparin kullanılır. Genellikle, hastalar varfarine başladıktan sonra en az 4 gün heparin alırlar. Pek çok uzman, varfarinla pıhtı engelleyici etkiye ulaşıldıktan sonra da 1-2 gün daha heparin alımını önerir.

Varfarin özellikleri

• Varfarin en sık reçete edilen eski kuşak antikoagülan ilaçlardandır.
• Oral (ağız yoluyla alınan) antikoaülanlar arasında en iyi sonuç alınan ve en az ciddi yan etkiye sahip olan ilaçtır.
• Doz ayarı hastaya özeldir ve uygun doz bulunana kadar belirli aralıklarla kan testi yapılır.
• Varfarinle birlikte alınan diğer ilaç ve gıdalar ilacın etkisini azaltabilir ya da artırabilir.

Varfarin’in tedavideki etkileri

Kan pıhtısı kanamayı durdurmak için kanın yarattığı bir mühürdür. Kanı durdurmaya faydalı olsa da kan damarlarını tıkayabilir ve yanlış yerde oluşursa beyin, kalp veya akciğer gibi organlara kan akışını durdurabilir. Varfarin kan pıhtılarının oluşumunda yer alan süreci yarıda keserek çalışır. Aspirin gibi kan inceltici olarak bilinse de gerçekte kanı inceltmez.

Varfarin hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

• Derin ven trombozu (bacakta kan pıhtısı)
• Pulmoner emboli (akciğerlerde kan pıhtısı)

Ayrıca;

• Anormal kalp atışı (atriyal fibrilasyon)
• Kan pıhtılaşma bozukluğu
• Yapay kalp kapakçığı ameliyatı
• Ve herhangi bir ameliyat sonrası gibi kan pıhtılaşma riski yüksek durumların önlenmesinde kullanılır.

Varfarin nasıl kullanılmalıdır?

• Günde 1 kez ve genellikle akşamları -aç veya tok fark etmez- alınır.
• Tedavinin ilk birkaç haftasında hastaya özel uygun doz bulanana kadar sık sık doz ayarı yapılır. Çünkü uygun doz yenilen, içilen, alınan diğer ilaçlar ve mevcut hastalık gibi birçok faktöre bağlı olabilir.
• Varfarin’in zamanında alınması çok önemlidir. Bir-iki kez unutmak sorun yaratmaz ancak sık sık unutulursa kan pıhtılaşma riski artar. Unutulan dozları not edin ve bir sağlık görevlisinden öneri alın; unutulan tableti telafi etmek için çift doz almayın.
• Ciddi sağlık riskleri doğurabileceğinden doktor söylemeden dozu asla artırılıp azaltılmamalı ya da bırakılmamalıdır.
• Diş tedavisi, aşı veya başka bir tıbbi bakım alacaksanız doktorunuzu coumadin kullandığınıza dair bilgilendirin.

Varfarin doğru kullanımı nasıldır?

Varfarin’de yükleme dozlarından sakınılır çünkü kanamayla sonuçlanabilir. Bunun yerine pıhtı önleyici etkisi kişiden kişiye değişebileceğinden idame dozlar verilip etkisi dikkatle takip edilir. İlacın takibinde kullanılan laboratuvar incelemesi protrombin zaman (PT) testidir. Uygun doza karar vermek haftalar hatta aylar sürebilir.

Protrombin zamanı

INR normal insanlarda 1 civarındadır. Varfarin kullanan çoğu insanda bu oran 2-3,5 arasındadır. Bu kanın pıhtılaşmasının normalden 2-3,5 kat daha uzun sürdüğü anlamına gelir. Test sonucuna göre uygun doz ayarı yapılır.

Kan testi sonuçları sabitse her 8-12 haftada bir sadece bir kan testi yapılabilir. Eğer değişkense veya ilaca yeni başlanıldıysa her hafta bu testi yaptırmak gerekebilir. Rutin bir kan testinden sonra doz değişikliği aynı gün uygulanabilir.

Varfarin dozları ve doz hesabı

İlacın dozları kişiye özel ayarlanır ancak standart doz ilk 2 gün 10 mg, daha sonra da günde 3-9 mg’dır.

Varfarin ne yoğunlukta ve süreyle kullanılmalıdır?

Varfarin tedavisi genelde tromboz ve emboli tehlikesi ortadan kalkana kadar ortalama 3-6 ay sürebilir. Bazen ömür boyu da sürebilir.

Varfarin zehirlenmesi

Varfarin formları ve markaları

Türkiye’de varfarin içeren ilaç markaları coumadin ve orfarin’dir ve tablet formundadırlar.

Coumadin

Bir tablette etkin madde olarak 5 mg varfarin sodyum bulunur. Tabletler beyaz renktedir, her iki yüzü çentiklidir ve bir yüzünde ‘5’ yazılıdır. 28 tablet içeren ambalajda satılır.

Orfarin

Bir tablette etkin madde olarak 5 mg varfarin sodyum bulunur ve 16 tabletten oluşur.

Varfarin’le eşdeğer olan diğer ilaçlar

Varfarin antikoagülan (zararlı kan pıhtılaşması riskini azaltmak için kullanılan pıhtılaşma önleyici) ilaç grubunun eski bir üyesidir. Rivaroksaban (xarelto), dabigatran (pradaxa), apiksaban (eliquis) ve edoksaban (lixiana) gibi daha yeni antikoagülanlar da vardır. Ayrıca enjeksiyon yoluyla verilen heparin adlı bir antioagülan da vardır. Ve bazı durumlarda varfarinle birlikte kullanılır.

Varfarin kontrendikasyonları

Kimler Varfarin kullanmamalıdır?

• Hamile kalmayı planlayanlar veya hamileler
• Hemofili veya trombosit sayı ve fonksiyon bozukluğu gibi kanamaya eğilimi olan hastalar
• Mide-bağırsak kanaması geçirme riski olanlar veya geçirenler
• Yakın zamanda beyin, omurilik ameliyatı geçirenler
• Kontrolsüz yüksek tansiyonu olanlar
• Varfarin’e karşı alerjik reaksiyon geliştirenler

Varfarin hangi hastalıklar için sakıncalıdır?

• Endokardit (kalbin iç bölümünde gelişen mikrobik enfeksiyon)
• Yüksek tansiyon
• Diyabet
• Anevrizma (atardamarlarda oluşan baloncuk)
• Karaciğer veya böbrek yetersizliği
• Konjestif kalp yetmezliği
• Polistemia vera gibi kandaki alyuvarların aşırı artmasıyla seyreden kan hastalıkları
• Vaskülit (kan damarlarında iltihaplanmaya neden olan bir bozukluk)
• Kanser
• Hipertiroidi

Varfarin hangi ilaçlar ve takviyelerle kullanılmamalıdır?

En yaygın reçetesiz ağrı kesicilerin bazıları, örneğin: ibuprofen (Advil) ve naproksen (Aleve), varfarinin antikoagülan etkilerini ve zararlı kanama olasılığını arttırır.(9,10) Özellikle yeşil çay, sarı kantaron, Ginkgo Biloba ve E vitamini takviyeleri varfarinle kullanılmamalıdır.

Emzirme ve hamilelik döneminde varfarin kullanımı

Varfarin normalde hamilelik sırasında önerilmez. Bebeğe özellikle gebeliğin ilk 12 haftasında zarar verebilir. Emzirme döneminde varfarin genellikle güvenlidir. Hamile kalmaya çalışıyorsanız, hamileyseniz, emziriyorsanız doktorunuza bilgi verin.

Varfarin hangi yiyeceklerle tüketilmemelidir?

• Brokoli, ıspanak ve marul dâhil yeşil yapraklı sebzeler
• Nohut
• Karaciğer
• Yumurta sarısı
• Tam tahıl gevreği
• Peynir
• Avokado
• Zeytinyağı
• Sarımsak

K vitamini içeren yiyecekleri diyetinizden çıkarmak yerine, diyetinizi sabit tutmak çok önemlidir. Böylece kanınızdaki K vitamini seviyesi sabitlenir ve INR seviyesinin de sabit kalma olasılığı artar. Ne yediğiniz veya içtiğinizle ilgili büyük değişiklikler vücudunuzun varfarine verdiği tepkiyi değiştirebilir. Bu nedenle örneğin kilo vermek için bir diyete başlamadan önce doktorunuza danışın.

Varfarin (coumadin) yan etkileri ve zararları

Varfarin ve kanamalar

• Normalden daha ağır ve daha uzun süren kanamalar
• Bir yerinizi kesmeniz durumunda normalden biraz daha uzun süre kanama
• Ara sıra burun kanaması (10 dakikadan az süren)
• Dişleri fırçalarken diş eti kanaması
• Her zamankinden daha kolay ortaya çıkan ve solması daha uzun süren morluklar

Bu tür kanamalar tehlikeli değildir ve genelde kendiliğinden durur. Varfarin alımını kesmeniz gerekmez.

• İdrarda kan veya kanlı-koyu dışkı
• Sebepsiz yere oluşan morluk ve şişlikler
• 10 dakikadan uzun süreli burun kanaması
• Kan öksürmek veya kanlı kusmak
• Kadınlarda adet dönemleri arasında pıhtılı, aşırı kanama

Kanama riskini önlemek için;

• Futbol gibi kafa travmalarına neden olabilecek temas sporları ve etkinlikleri bırakın.
• Bıçak, makas gibi kesici aletler kullanırken eldiven giyin.
• Sakal tıraşını elektrikli tıraş makinesiyle yapın, istenmeyen tüylere tüy dökücü kullanın.
• Takma dişlerinizi günde birkaç saat çıkarın ve diş etlerinizi dinlendirin. Sıkan, yerine uymayan diş protezlerini takmayın.
• Diş hekiminiz dâhil tüm sağlık hizmeti verenlerinize pıhtılaşma önleyici ilaçlar aldığınızı söyleyin.

Varfarin ve alerjik reaksiyon

Varfarin ve cilt nekrozu

Nadiren ciltte doku ölümüne neden olabilir. Ayrıca hafif kızarıklık ve saç kaybı yaşanabilir. Bu belirtiler sizi rahatsız ederse ya da uzun sürerse doktorunuz veya eczacınızla konuşun. Tedavi edici uygun bir ilaç (antihismatik) reçete edilebilir.

Varfarin (coumadin) ve cinsellik

Varfarin almanın cinselliği ve doğurganlığı azalttığına dair bir kanıt yoktur.

Varfarin antagonisti ve antidotu ne demek?

• Antagonist: Tıp dilinde antagonist; hücre reseptörleriyle etkileşime girerek bir ilacın etkisini ortadan kaldıran diğer ilaç ya da madde anlamındadır. Varfarinin antagonisti K vitaminidir.
• Antidot; vücuda giren ve zehirlenmeye neden olan maddelerin etkisini azaltma, etkisini tersine çevirme ya da tamamen yok etme özelliğine sahip panzehirdir. Yaşam tehdidi olduğu durumlarda, tek bir doz ya da doz tekrarı ile uygulanabilir. Varvarin (coumadin)’in aşırı doz antidotu da “K vitamini”dir.  Ciddi düzeyde olmayan kanamayı genellikle 10-20 mg oral alınan doz durdurur. INR 24 saat içinde normale döner.