Rota virüsü, reoviridae familyasındaki çift sarmallı RNA virüslerinin bir cinsi olan bulaşıcı bir hastalıktır. Özellikle bebekler ve 5 yaşından küçük çocuklar arasında ishalin en yaygın nedenidir. Şiddetli sulu ishal ile birlikte karın ağrısı, kusma, ateş, yorgunluk ve dehidrasyon rota virüsünün en yaygın belirtileridir. 5 yaşına kadar her çocuğun en az 1 kez geçirdiği rotavirüs enfeksiyonu aşı ile de önlenebilen bir hastalıktır. Rotavirüs aşısının tehlikeli yan etkileri olduğuna dair yaygın kanının aksine, günümüzde aşı güvenle kullanılarak uygulanır.
Rota Virüsü Nedir?
Rota virüsü, yaygın olarak bebekler ve 5 yaşından küçük çocukları etkileyen, gastroenterit ve ishale nedeni olan, el-ağız teması sonucu kişinin enfekte olduğu yaygın bir bulaşıcı hastalıktır. Çocuklar en sık ciddi ishale yol açan mikroorganizma olan rota virüsü, 5 yaşına kadar her çocuğu en az 1 kez yakalar.
Özellikle 4-36 ay arasındaki çocuklarda daha ciddi ishal vakalarına sebebiyet veren rota virüsü yetişkinleri de etkilemesine rağmen bu oran çok fazla değildir. Gelişmekte olan ülkelerde 0- 2 yaş arası çocuklarda ani ortaya çıkan ishallerin %50’sinin sebebi olan rota virüsü mide-bağırsak sisteminin viral bir enfeksiyonu olarak da karşımıza çıkar.
İshalin yanında kusma, ateş ve dehidrasyon gibi belirtilerle de görülen rota virüsü belirtileri genellikle virüse maruz kalındıktan 2-3 gün sonra ortaya çıkar. Şiddetli dehidrasyon durumlarında bazen kişilere damar yoluyla sıvı takviyesi yapılır. Rota virüsünün sebep olduğu enfeksiyonun ortadan kaldırılması ve semptomların iyileşmesi için en etkili yöntem rota virüsü aşısıdır.
Rotavirüs, özellikle 2 yaş altı çocuklardaki akut ishallerin en sık nedenlerinden biridir. Küçük yaşlarda görüldüğünde genellikle hastane yatışlarının sebebidir. Aşırı kusma ve ishal, hayatı tehdit eden sıvı kaybı nedeniyle hastane şartlarında tedavi gerekli olabilir.
Rota Virüsü Neden Olur?
Rota virüsü, dışkı, kontamine yiyecek-içeceklerin tüketilmesi, el-ağız yolu ve kişisel eşyaların kullanımı sonucu kişiden kişiye geçerek meydana gelir. Genellikle fekal-oral yolla yayılan rota virüsü, çocukların ellerini düzgün veya yeterince sık yıkamamasından kaynaklanır. Bunun yanı sıra virüs kapı kolları, oyuncaklar ve diğer sert nesneler gibi yüzeylerde uzun süre yaşayarak bulaşma riski taşır.
İshal bittikten sonra 3 gün daha dışkı yoluyla bulaşma olabileceği ve rota virüs”e bağlı şikayetler başlamadan bulaştırıcılığın başladığı unutulmamalıdır. Ayrıca bu rahatsızlık kontamine yiyecek-içecekler yoluyla bulaşsa da insandan insana ya da enfekte yüzeylerde canlı kalarak daha yaygın bulaşır. Bu nedenle örneğin anaokullarından alt değiştirmeler bulaşma riskini çok artırır.
Rota virüse neden olan ve virüsün bulaşma riskini artıran durumlar şöyledir:
Rota Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Rota virüsünün yaygın belirtileri ishal, kusma, ateş ve karın ağrısıdır. Bu belirtilere dışkıdan kan gelmesi, ağız ve boğazda kuruluk, yorgunluk ve baş dönmesi de eşlik edebilir.
Rota virüse maruz kaldıktan 2 gün sonra ortaya çıkan belirtiler şunlardır:
Gastroenterit ve ishalin yaygın nedeni olan rota virüsü, kişide 3 ila 8 gün sürebilen sulu ishal ishal semptomu görülmesine yol açar
İshalle birlikte ortaya çıkan yaygın rota virüsü semptomlarından biri de kusmadır.
Rota virüsü genellikle ishalle başlayıp daha sonra ateş belirtisiyle devam eder. Kişide 1-2 gün sürebilen ateş daha sonra kaybolma eğilime girer.
Dehidrasyon, sulu ishal sonucu ortaya çıkar ve bazen şiddetli bir hal alabilir. Şiddeti artan dehidrasyon vakalarında kişiye damardan sıvı takviyesi yapılır.
Rota virüsü geçiren kişilerde zaman zaman siyah, katran rengi dışkıyla birlikte dışkıdan kan da gelebilir.
Vücuttak dehidrasyona bağlı olarak rota virüs bulaşan bireylerin ağız ve boğazlarında kuruluk meydana gelebilir.
Rota virüsü görülen çocuklarda görülen semptomlardan biri de karın ağrısıdır.
Tüm bunlarla birlikte yorgunluk, baş dönmesi, ciltte solukluk, uykulu olma hali ve stres-kaygı gibi durumlar da rota virüsü semptomları arasında yer alır.
Rota Virüsü Nasıl Bulaşır?
Rota virüsü genellikle kontamine olmuş yüzeylerle temas, el-ağız ve solunum yoluyla bulaşır. Dışkıda da bulunan rota virüsü, özellikle kontamine yiyecek-içeceklerin tüketilmesi ve eşyaların ortak kullanılması gibi yollarla da yayılmaktadır. İş yerleri, kreş, bakımevi ve çocuk hastaneleri rota virüsünün en sık bulaştığı alanlardır.
Rota Virüsü Aşısı Nedir?
Rota virüs aşısı, şiddetli ishal, ateş ve dehidrasyon gibi semptomların görüldüğü, gastroenteritin en yaygın nedeni olan rota virüsten korunmak için uygulanan aşı türüdür. Bebeklere 6 ve 12 haftalık olduklarında uygulanabilen rota virüsü aşısı, genellikle 3 doz olarak uygulanır. Yapılan klinik çalışmalar, rota virüsü aşısının, rota virüse karşı büyük oranda koruyuculuk sağladığını ortaya koymaktadır. Rota virüs kolay bulaşan ve birçok kez görülebilen bir hastalıktır. Bu hastalığa karşı korunma sağlanmasının en temel yolu rota virüs aşısıdır.
İlk rotavirüs aşı çalışmasında yan etki olarak bağırsak düğümlenmesi gözlemlenmiş olsa da, yapılan çalışmalar sonrasında ortaya çıkarılan rotavirüs aşıları ile bu yan etki ortadan kaldırılmıştır.
Geçici ishal ya da kusma, ateş ve iştah kaybı yan etkiler arasındadır. Ancak her çocukta da bu yan etkiler görülmeyebilir.
Rota Virüsü Tanısı Nasıl Konulur?
Hastanın anamnezi alındıktan, rota virüsü ishali olup olmadığı öğrenildikten sonra rotavirüs tanısında, dışkı örneklerinde, rota virüsün antijenlerini saptayan testler sıklıkla kullanılmaktadır. Bu testler hızlı ve doğru tanı konmasını kolaylaştırmışlardır.
Rota Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?
Rota virüsü hastalığının kendine özgü bir tedavisi yoktur. Antibiyotikler tedavide gereksizdir, hatta ishal ve kusmayı kötüleştirebilir. Yapılması gereken şey kusmanın yoğun olduğu dönemde mideyi dinlendirdikten sonra ağızdan çok yavaş (5 dakikada bir tatlı kaşığı) sıvı vermektir.
Sıvı kaybının çok olduğu dönemlerde verilmesi en uygun sıvı tuzlu-şekerli karışımlardır. Bunlar çocuk tarafından alınmadığı takdirde pirinç suyu, meyve çayları ve az yoğurtlu ayran verilebilir. Rota virüsü tedavisinde su ve tuz alımının dengesine özen göstermek gerekir. rota virüsü salgınları olduğunda sağlıklı çocuklara probiyotik verilmesinin de hastalığı engelleyebildiği görülmüştür.
Rota Virüsü Hakkında Sık Sorulan Sorular
Rotavirüs ishali ile adenovirüs ishali çok karıştırılmaktadır. Bunun tanısı dışkı tahlili ile yapılmaktadır. Tahlil sonucunda rota virüsü ise dışkıda kan bulunmaz, rota virüsü antijeninin pozitif olması sonucunda ortaya çıkar.
Rota virüsü tedavisinden anne sütü kesinlikle kesilmemeli, yağlı ve şekerli yiyeceklerden kaçınılmalı, çocuğa yeterince sıvı verilmeli ve çocuk mümkün olduğunda dinlendirilmelidir.
Toplam üretici firmanın aşısına göre 2 ay ara ile 2 veya 3 doz, ağızdan verilir. Son aşının 6-8. ayda tamamlanması gerekir. İki doz uygulanan rota virüsü aşısında son dozun en geç 6. ayda, 3 doz uygulanan firmanın aşısında son dozun en geç 8. ayda tamamlanması gerekir. Rotavirüs aşıları ülkemizde uygulanan diğer çocukluk çağı aşılarıyla eş zamanlı verilebilir. Farklı rotavirüs aşılarıyla doz rejiminin tamamlanması önerilmez. Rota virüsü aşıları, canlı viral aşılar olduğundan bağışıklık yetmezliği olan bebeklere önerilmez.
Rota virüsü aşılamasına doğumdan sonraki ilk 6-12 haftada başlanmalıdır, aşının ilk dozuna başlama yaşı 3 ayı geçmemelidir.
Rota virüsü aşısı fiyatı sağlık kurumlarına müracaae edilerek öğrenilebilir.
Rota virüsü aşısının yan etkileri arasında ateş de yer alır. Ancak her çocukta ateş görülmeyebilir.
Rota virüsü rutin aşılama takviminde bulunmamakla birlikte rota virüsü sık görüldüğü ve hastalıktan korunmak için aşılanma gereklidir.
Bir kez rota virüsü nedeniyle ishal olan çocuk, ilerde yeniden rotavirüs enfeksiyonu geçirebilir. Burada iyi olan tek şey, bağışıklık sisteminin biraz daha hazırlıklı olmasıdır. İlk rotavirüs enfeksiyonundan sonra geçirilen diğer rotavirüs enfeksiyonları, biraz daha hafif atlatılabilir.
Rota virusü enfeksiyonunda en çok korkulan şey, sıvı ve elektrolit kaybıdır. Dehidratasyon dediğimiz, vücut sıvısı ve elektrolit kaybının derecesi, tedavinin ne şekilde olması gerektiğini belirler. Hastalık sırasında günde 10 – 20 kez ishal olabileceği gibi, sık sık kusma da söz konusu olabilir. Bu gibi ciddi durumlarda hastaneye yatırılıp, uygun sıvı tedavisine başlamak doğru olacaktır. Hafif vakaların, evde ağızdan sıvı tedavisi ile düzelmesi mümkündür. Ateş için de ateş düşürücülerden yararlanılır.
İshal sebebiyle ortaya çıkan sıvı kaybı sağlığı tehdit ederek ölüme yol açabilir. Hastalığın kuluçka süresi 2 gün sürebilmektedir. Rota virüsü iyileşme süresi ise yaklaşık 1 hafta olarak ortaya çıkar.
Bulaşıcı bir virüs olan rota virüsü kişiden kişiye temas yoluyla, eşyalardan ya da besinlerden bulaşabilir.
Rota virüsü bebeklerde ve çocuklarda görülebilir. Çocuklarda görülen ishal başlangıcının ilk nedeni olarak rota virüs görülebilmektedir. Her yaşta ortaya çıkabilecek olan rota virüsü hemen hemen her çocuğa bulaşabilir.
Antibiyotiklerin rotavirüs üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır.
Çocuğa pirinç suyu, meyve çayları, az yoğurtlu ayran verilebilir. Ayrıca probiyotik önerilir. Sıvı ve tuz dengesine dikkat edilmelidir.
