Polisitemi, vücutta kırmızı kan üretiminin fazla olmasına bağlı kırmızı kan hücrelerinin(eritrosit) normalden daha yoğun olması durumudur. Kan yapısı, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositler gibi katı kısımlardan oluşurken, plazma adı verilen sıvı da içerir. Bu nedenle başka bir deyişle, polisitemi için daha normalden daha fazla kırmızı kan hücresine sahip olunması da denilebilir. Polisitemi, bir mutasyon ya da biyolojik etkenler sonucu kemik iliğinin aşırı kırmızı kan hücresi üretmesi ile oluşan bir sorundur. Tütün ürünleri kullanımı, doğuştan kalp hastalığı gibi vücudun dokularına ulaşan oksijen miktarını azaltan unsurlarda polisitemiye neden olabilmektedir.
Polisitemi Nedir?
Polisitemi, kemik iliğinin aşırı eritrosit üretmesi sonucu vücuda oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin normalden çok daha fazla olması ile ortaya çıkan bir kan bozukluğudur. Polisitemi de kırmızı kan hücreleri(eritrosit) normalden daha yoğun olur, hematokrit ve hemoglobin değerleri normalden daha yüksek seyreder.
Polisitemi Nedenleri ve Türleri Nelerdir?
Altında farklı nedenlerin yattığı iki çeşit polisitemi türü bulunur. Bunlar şöyledir:
Primer polisitemi olarak bilinen birincil polisitemi aynı zamanda polisitemi vera olarak da adlandırılır. Polisitemi vera, nadir görülen bir kan kanseri türü olarak karşımıza çıkar. Polisitemi vera, kemik iliğinin anormal seviyede gelişen ve işlev gören aşırı kan hücreleri oluşumuna sebebiyet vererek çok fazla kırmızı kan hücreti üretimine yol açar. Bu durum da polisitemi vera olarak kabul edilir.
Sekonder polisitemi, bir uyaran sonucu artan kırmızı kan hücresi üretimine bağlı kırmızı kan hücresi kütlesindeki mutlak artıştır. Eritropoietin hormonunu (kırmızı kan hücrelerinin üretimini uyarmak için üretilen hormon) uyaran bu faktörler genellikle uyku apnesi. sigara kullanımı, koah gibi akciğer hastalıkları, yüksek irtifa ve tümörlerdir.
Sekonder polisiteminin nedenleri aşağıdaki gibidir:
Polisitemi Belirtileri Nelerdir?
Vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin üretiminin artması sonucu kandaki yoğunluğa bağlı akışında yavaşlama olması, yorgunluk, baş dönmesi, baş ağrısı, nefes darlığı, morarma oluşması, burun ve diş eti kanamaları ve adet dönemlerinin daha ağır geçmesi gibi belirtilere neden olur.
Polisitemi belirtileri genel olarak şunlardır:
Diğer yandan bazı polisitemi vakalarında aşağıdaki belirtilerin görülmesi de olasıdır:
Polisitemi Neden Olur?
Kemik iliğindeki kırmızı kan hücrelerinin fazla üretilmesi neticesinde kanda artan kırmızı kan hücresi polisitemiye neden olur. Aynı şekilde plazmanın hacminde azalmaya neden olanlar polisitemi oluşumuna da sebebiyet veren durumlar arasında yer alır.
Polisitemi Teşhisi Nasıl Yapılır?
Kan dolaşımındaki kırmızı kan hücrelerinin artması sonucu oluşan ve kan fazlalığı olarak adlandırılan polisitemi’nin teşhisi için tam kan sayımı gibi testlere başvurulur.
Tam kan sayımıyla birlikte polisitemi teşhisinde başvurulan yollar şu şekildedir:
Tam kan sayımları, kırmızı kan hücrelerindeki artışın yanı sıra anormal trombosit ve beyaz kan hücrelerindeki artışı belirlemek için de uygulanır. Ancak polisitemi vera şüphesi taşıyan hasta için doktor tarafından ekstra kan testleri istenebilir.
Polisitemi teşhisinde kemik iliği biyopsisinden de faydalanılabilir. Doktor gerekirse mikroskop altında incelemek için kemik iliğinden küçük bir numune alarak analizlerini yapabilir.
Polisitemi vera ile bağlantılı olabilecek genetik faktörlerin incelenmesi kemik iliği analizi yapılması istenebilir.
Polisitemi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Öncelikle polisitemi tedavisi, altında yatan nedene bağlı olarak değişkenlik gösterir. Obstrüktif uyku apnesine bağlı olarak meydana gelen sekonder polisitemi vakalarında altta yatan nedenin tedavisi, kırmızı kan hücrelerinin sayısının çözülmesi ve azaltılmasına yardımcı olmalıdır. Diğer yandan polisitemi vera olarak adlandırılan polisiteminin bilinen bir tedavisi söz konusu değildir. Burada önemli olan nokta hem alyuvar sayısını hem de kanın pıhtılaşması sonucu oluşabilecek komplikasyon risklerini en aza indirmektir.
Bunlarla birlikte polisitemi tedavisi için kullanılan tedavi yöntemleri aşağıdaki gibidir:
Doktor tarafından fazla kanın kan damarlarından birinden manuel olarak çıkarılması sonucu kırmızı kan hücresinin azaltılmasını amaçlayan flebotomi işlemiyle birlikte belirli aralıklarla fazla kanın alınması hedeflenir.
Flebotomi işleminin yetersiz kaldığı durumlarda kan hücresi sayımlarını kontrol eden miyelosupresif ilaçlara başvurulabilir. Bu ilaçların içindeki hidroksiüre içeriği kemik iliğindeki çok sayıda kan hücresi üretimini engelleyici özelliktedir.
Diğer tedavi yöntemleri ve ilaçların etkili olmadığı durumlarda JAK2 geninin üretiminiden sorumlu olduğu JAK2 enzimini yavaşlatıp durdurmayı amaçlayan ilaçlar önerilir. Bu ilaçlar ruxolitinib içerir.
Polisitemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Polisitemi hastalığı, erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür.
Kronik bir hastalık olan polisiteminin kesin bir tedavisi olmamakla birlikte destekleyici tedavilerle etkisi uzun vadede kontrol altına alınabilir.
Genel bir beslenme tavsiyesi olarak polisitemi olan kişiler için de taze meyve sebze tüketmesi önerillir. Ayrıca tam tahıl ve zeytinyağı gibi doğal yağların eklendiği Akdeniz diyeti de polisitemi hastaları için tavsiye niteliğindedir. Ancak daha sağlıklı olması adına beslenme düzeninin de doktor kontrolünde oluşturulması gerekir.
Polisitemi hastası olan kişilerin kontrolünü, teşhisini ve tedavisini Hematolog bölümü doktorları gerçekleştirir.
Polisitemi sonucu yavaşlayan kan kalbe, beyne ve diğer hayati organlara ulaşan oksijen miktarını azaltabilir. Diğer yandan kan pıhtılaşması da felç ve kalp krizi riskini ortaya çıkarır. Bu yüzden kansızlıkta olduğu kadar polisitemi olarak adlandırılan kan fazlalığı da tehlikeli bir hastalıktır ve tedavi edilmediği takdirde uzun vadede kemik iliğinin dışında başka bir kan kanseri çeşidi olan lösemiye yol açma riski içerir.
