Bağırsak tıkanması, ağızdan alınan besinlerin ya da sıvıların bağırsaklardan geçmesini engelleyen bir durum olarak ifade ediliyor. Sebebi ne olursa olsun bağırsak tıkanıklığının mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor. Memorial Şişli Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Doç. Dr. Onur Bayraktar, bağırsak tıkanması hakkında bilgi verdi.
Bağırsak tıkanıklığı nedir?
Bağırsak tıkanması; bağırsak içerisindeki yiyecek, sıvı ve havanın normal ilerleyişinin kısmi veya tam olarak kesintiye uğramasıdır. Tıkanma, ileus olarak da adlandırılan ve bağırsağın normal hareketlerinin yavaşlaması veya durması şeklinde gelişebileceği gibi bağırsağı içeriden ya da dışarıdan bası (mekanik) nedeniyle de olabilir. Hastaların %30’unda kalın bağırsak, %80’inde ise ince bağırsak etkilenmiştir ve karın ağrısı nedeni ile yapılan ameliyatların yaklaşık %20 bağırsak tıkanıklığına bağlıdır.
Bağırsak tıkanıklığı belirtileri nelerdir?
Bağırsak tıkanıklığı belirtileri sindirim sisteminin hangi seviyesinin, ne kadar tıkandığı ile ilişkilidir. En sık görülenler; bulantı – kusma, karın ağrısı, şişkinlik, dışkı ve gaz çıkaramamadır.
Bağırsak tıkanıklığı sebepleri nelerdir?
İnce bağırsak tıkanıklığı; karın içi cerrahilere bağlı yapışıklıklar, fıtıklar, tümörler, enfeksiyöz veya inflamatuvar hastalıklar nedeni ile gelişir. Kalın bağırsak tıkanıklığı ise kanserler, volvulus adı verilen bağırsak dönmesi, fıtıklar, yapışıklıklar, selim darlıklar nedeni ile oluşabilir.
Bağırsak tıkanıklığı risk faktörleri nelerdir?
Bağırsak tıkanıklığı için en önemli risk faktörleri; önceden karından ameliyat geçirilmiş olması, karın duvarı veya kasık fıtıkları, Crohn hastalığı gibi inflamatuvar hastalıklar, bilinen bir kanseri olmak veya kanser için yüksek riske sahip olmak, karın bölgesine radyasyon uygulanmış olması ve yabancı cisimlerdir.
Bağırsak tıkanıklığı tanısı nasıl konulur?
Hekim tarafından tıbbi geçmişin ayrıntılı sorgulanması ve muayene sonrası bağırsak tıkanıklığı düşünülen hastaya bazı kan tetkikleri ve görüntülemeler yapılır. Ayakta çekilen karın röntgeni ile bağırsak tıkanıklığı varlığı değerlendirilirken, ağızdan ve damardan verilen ilaçlarla çekilen tomografiler ile tıkanıklığın yeri ve nedeni belirlenebilir. Hamileler, çocuklar ve daha önce çok sayıda tomografi çekilmiş olanlarda radyasyondan kaçınmak için MR görüntüleme de yapılabilir.
Bağırsak tıkanıklığı tedavisi nasıl yapılır?
Tedavi şekli ise belirtilerin ve tıkanıklığın derecesine göre belirlense de, bağırsak tıkanıklığı hastanede, deneyimli uzmanlar tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
Ağızdan beslenme kesilip, damar yolu ile sıvı ve ilaçlar verilir. Ayrıca burundan takılan “nazogastrik tüp” adı verilen bir sonda ile midede biriken sıvı ve hava boşaltılarak kusma engellenir. Lavmanlarla bağırsakların boşalmasına destek olunabilir. Özellikle geçirilmiş cerrahilere bağlı kısmi ince bağırsak tıkanıklığı olan çoğu hastada bu tedaviler ile tıkanıklığın açılması sağlanabilir.
Tam tıkanıklığı olan, bağırsak istirahati ve destek tedavileri ile kliniği düzelmeyen veya enfeksiyon bulguları ortaya çıkan hastalarda ameliyat gerekebilir. Ne tür bir ameliyat yapılacağına altta yatan tıkanıklık nedenine göre karar verilir.
Acil müdahale gereken, kolorektal kansere bağlı tıkanıklığı olduğu ancak ameliyatın hasta için riskli olduğu durumlarda tıkalı olan bölgeye stent yerleştirilerek de tıkanıklık aşılabilir.
Bazen mekanik, tıkayıcı bir neden olmadan da bağırsak tıkanıklığı gelişebilir. Bu durumda, bağırsak istirahati ve dekompresyon tedavisine ek olarak bağırsak hareketlerini tekrar yerine getirecek ilaçlar da verilebilir.
Bağırsak tıkanıklığı hakkında sık sorulan sorular
Her ameliyatta olduğu gibi, bağırsak tıkanması ameliyatında da bazı riskler vardır ve bu riskler tıkanıklığın nedeni ve hastanın genel durumu ile yakından ilişkilidir. Uygun hastalarda kapalı ameliyatlar ile hızlı düzelme ve günlük aktivitelere dönüş sağlanabilirken bazı durumlarda çok daha riskli olan çoklu organ çıkarmanın gerekli olduğu cerrahiler yapılır.
Tıkanıklığın derecesi ve buna neden olan hastalığa göre risk değişse de, bağırsak tıkanıklığı acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. Tedavinin gecikmesi, bağırsakta beslenme bozukluğu, çürüme ve delinmeyle sonuçlanabilir. Bu durum besin emilim bozuklukları, karın zarı iltihabı, sepsis ve ölüme kadar ilerleyebilir.
İnce bağırsak tıkanıklığı; karın içi cerrahilere bağlı yapışıklıklar yaşayanlarda, fıtıkları olanlarda olabilir. Bunun yanunda tümörler, enfeksiyöz veya inflamatuvar hastalıklar nedeni ile gelişebilmektedir. Kalın bağırsak tıkanıklığı ise çeşitli kanserler, volvulus adı verilen bağırsak dönmesi, fıtıklar, yapışıklıklar, selim darlıklar nedeni ile oluşabilmektedir.
Bağırsak tıkanıklığı şüphesi olan hastalarda karın röntgen ve tomografileri en etkin inceleme yöntemleridir. Diğer yöntemlerin rolü sınırlı olsa da gebeler, bebekler ve yatağında görüntülenmesi gereken kritik hastalarda ultrasonografiden de faydalanılabilir.
Kolorektal kanser taramalarının yaygınlığı artmasına rağmen, halen kolorektal kanserli hastaların üçte biri bağırsak tıkanıklığı bulgusu ile başvurmaktadır. Kalın bağırsak tıkanıklıklarının %60’ı kanser nedeniyle görülürken, bu hastaların %10’unda yumurtalık, pankreas, mide kanseri gibi kolon dışı tümörlerin dışarından basısı tıkanıklığı oluşturur.
Bağırsak tıkanıklığı bulguları başladıktan sonraki 12-24 saatte, tıkalı olan segmentin sonrasındaki bağırsakların boşalması nedeni ile gaz veya dışkı çıkarılabilir. Ancak gaz ve dışkı çıkarmanın kesilmesi tam tıkanıklık olduğunu düşündürür.
Bağırsak tıkanıklığı çoğu zaman mekanik bir nedenle gelişir ve acil tıbbi tedavi gerektirir. Bitkisel tedavi vb. yöntemlerle zaman kaybı, sorunun ilerlemesi ve yaşamı tehdit eder hale gelmesine yol açabilir.
Bağırsak tıkanıklığı açıldıktan sonra bağırsakları yormayacak türde hafif gıdalarla beslenmek gereklidir. Sulu, yumuşak ve gaz yapmayan gıdalarla beslenmeye başlanılır, çiğ sebze-meyve ve işlenmiş gıdaların tüketimi ertelenir ve zamanla diyette alınan gıdalar normel doğru arttırılır. Ancak ameliyat ile tedavi edilmiş hastalarda, beslenme düzeninin yapılan ameliyata göre değişebileceği unutulmamalıdır.
Sindirim sisteminin son kısmı olan rektum ve anüsteki (makat) tümörler, makat sarkması, dışkı taşlaşması vb. bazı durumlar da bağırsak tıkanıklığına yol açabilir. Ancak dışkılama bozukluğu veya zorlu dışkılamaya neden olan patolojiler de benzer bulgular oluşturabileceği için uzman görüşü alınmalıdır.
